Xuất bản: 07:40, Thứ Sáu, 26/10/2012, [GMT+7]
PTO- Trong những năm qua, công tác khám chữa bệnh ở cơ sở đã được cả nước nói chung và Phú Thọ nói riêng được đặc biệt đầu tư cả về vật chất lẫn nhân lực nhằm góp phần giảm tải cho các tuyến trên. Theo báo cáo của Sở Y tế, Phú Thọ từng là một trong những địa phương ở top đầu khu vực miền núi phía Bắc với trên 99% số xã đạt chuẩn Quốc gia về y tế giai đoạn 1. Tuy nhiên, toàn tỉnh hiện có hơn 60% số xã thuộc diện báo động “đỏ”, có nguy cơ để “rơi” danh hiệu này.
Ở các xã vùng sâu, vùng xa, khi người dân ốm đau, trước hết họ tìm đến các trạm y tế xã.
- Trạm trưởng Trạm y tế xã Yên Lãng (Thanh Sơn) trực tiếp thăm và khám bệnh cho bệnh nhân đến điều trị tại trạm.
Cơ sở vật chất, nhân lực thiếu và yếu
Chúng tôi đã khảo sát và phỏng vấn đội ngũ y, bác sỹ một số trạm y tế các huyện Cẩm Khê, Thanh Sơn, Thanh Thủy, Hạ Hòa và được biết đa số các trạm y tế hiện nay đã xuống cấp trầm trọng. Nguyên nhân chủ yếu là do ngân sách tỉnh khó khăn, không bố trí được các nguồn lực đầu tư xây dựng và duy trì các tiêu chuẩn về cơ sở vật chất, trang thiết bị. Bên cạnh đó, công tác chỉ đạo tổ chức thực hiện xây dựng và duy trì xã đạt chuẩn về y tế chưa được các cấp lãnh đạo quan tâm, việc kiểm tra, giám sát duy trì chuẩn không thường xuyên; công tác đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực y tế xã còn hạn chế.
Đến một số trạm y tế xã tại các huyện nêu trên, điều dễ nhận thấy nhất là cơ sở vật chất phục vụ khám, chữa bệnh thiếu và bị xuống cấp, không đảm bảo đạt chuẩn Quốc gia về y tế giai đoạn 2. Theo hướng dẫn thực hiện Bộ tiêu chí Quốc gia về chuẩn y tế xã giai đoạn 2011- 2020, trong quy định xây dựng các phòng chức năng có ghi rõ: Đối với khu vực nông thôn, có ít nhất 10 phòng; khu vực thành thị hoặc trạm y tế ở gần bệnh viện phải có ít nhất 6 phòng. Với quy định như vậy, nhiều trạm y tế trong tỉnh không đủ đất để quy hoạch, thậm chí đến nay có những trạm còn chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất!
Tại huyện Thanh Thủy, phòng chức năng của hầu hết trạm y tế đều đã xuống cấp do xây dựng lâu năm, như Trạm y tế xã Phượng Mao, được đầu tư từ năm 1978 hay Trạm y tế xã Đồng Luận từ năm 1980. Trạm y tế 2 xã Đoan Hạ và Bảo Yên có khá hơn song so với tiêu chí chuẩn Quốc gia giai đoạn 2 thì vẫn… không đạt. Toàn huyện chỉ có 2 trạm y tế mới xây dựng và bàn giao năm 2010 và 2011 ở xã Hoàng Xá và Xuân Lộc là đủ tiêu chuẩn. Bên cạnh đó, thiết bị khám chữa bệnh tại các trạm y tế đều thiếu hoặc đã cũ (sử dụng khoảng 10 năm trở lên), mới chỉ đạt khoảng 50% so với chuẩn Quốc gia nên khó đảm bảo yêu cầu khám, chữa bệnh cho nhân dân.
Một thực tế đang diễn ra, đó là tình trạng một số địa phương thiếu quan tâm, hỗ trợ kinh phí cho các trạm, vì cho rằng trạm y tế thuộc ngành dọc thì Trung tâm y tế huyện và Sở Y tế phải có trách nhiệm. Bởi thế, có những trạm y tế nhiều năm liền không được sửa chữa, nâng cấp. 10 năm trở lại đây, mới chỉ có 51 trạm y tế xã được đầu tư xây dựng nhà cấp 3, đảm bảo về diện tích, số phòng và tương đối khang trang, đáp ứng được chuẩn quốc gia. Hiện còn 179 trạm đã xuống cấp, thiếu phòng làm việc, 47 trạm được xây dựng từ cách đây gần 20 năm đã xuống cấp nghiêm trọng, diện tích hẹp, chỉ có 1/2 số phòng đáp ứng được quy định về chuẩn quốc gia. Bên cạnh đó, hầu hết các trạm y tế không được đầu tư trang thiết bị một cách đầy đủ, đồng bộ. Hiện nay, các trạm y tế xã mới chỉ thực hiện được 138/207 loại dịch vụ kỹ thuật Bộ Y tế cho phép, đáp ứng 66% dịch vụ kỹ thuật. Trung bình các huyện mới chỉ có khoảng 20-30% trạm y tế có lò xử lý rác nên hầu hết rác thải y tế chỉ chôn lấp thủ công, đốt hoặc đổ ra bãi rác công cộng. Bởi vậy, những rác thải nguy hại chưa được xử lý triệt để, là tác nhân gây ô nhiễm môi trường.
Đến nay, việc phân bổ biên chế cho các trạm y tế toàn tỉnh vẫn chưa đảm bảo cơ cấu cán bộ theo 5 nhóm chức danh chuyên môn là bác sĩ, y sĩ, hộ sinh trung học, điều dưỡng trung học, dược sĩ trung học. Các huyện Thanh Thủy, Thanh Sơn, số trạm y tế thiếu bác sĩ chiếm tới gần 30%; nhiều trạm không có cán bộ chuyên khoa dược, sản nhi và đông y. Riêng huyện Thanh Thủy, có tới trên 53% số trạm y tế hiện không có dược sĩ, 4/15 trạm không có bác sĩ. Đội ngũ cán bộ y tế thôn bản được bố trí theo các khu dân cư, được đào tạo qua các lớp tập huấn ngắn hạn và kiêm nhiệm một số việc như: Cộng tác viên dân số - KHHGĐ, chi hội trưởng chi hội phụ nữ để tăng thêm thu nhập…
Một số huyện, số lượng các bác sĩ phân bổ tại các trạm không đều. Đơn cử như huyện Cẩm Khê, nhiều trạm có hai bác sĩ nhưng còn 4 xã chưa có bác sĩ là Đồng Lương, Sai Nga, Phương Xá, Phùng Xá.
Với tình trạng thiếu về trang thiết bị, cơ sở vật chất, đội ngũ cán bộ y bác sĩ chuyên môn, nghiệp vụ còn hạn chế đã tác động không nhỏ đến nhận thức của người dân về việc chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho nhân dân…
Câu chuyện… giá thuốc!
Có một nghịch lý đang tồn tại, đó là giá thuốc tại trạm y tế cao hơn từ 10-15% so với hiệu thuốc tư nhân, mặc dù cả 2 bên đều nhập thuốc tại cùng một địa chỉ: Chi nhánh Dược các huyện, thị. Đó cũng là một trong những lý do khiến công tác khám chữa bệnh ở các trạm y tế gặp nhiều khó khăn và người dân không mặn mà với y tế cơ sở.
Trạm y tế xã Sai Nga (huyện Cẩm Khê) được xây dựng đã lâu, nay đã xuống cấp.
Trạm y tế xã Yên Lãng - huyện Thanh Sơn là nơi bà con tìm đến mỗi khi “trái gió trở trời” và còn là sự lựa chọn của người dân các xã lân cận như Yên Lương, Hương Cần lúc ốm, đau. Trong 9 tháng đầu năm nay đã có gần 3800 lượt bệnh nhân đến khám bệnh, tỷ lệ không có BHYT chiếm trên 56%. Tuy nhiên, theo phản ánh của người dân thì giá thuốc bán tại trạm thường cao hơn so với giá của hai quầy thuốc tại chợ Yên Lãng từ 10 – 15%. Lý giải điều này, ông Đinh Quang Trung - Trạm trưởng Trạm y tế xã cho biết: Trạm y tế xã Yên Lãng nhập toàn bộ thuốc từ Chi nhánh Dược huyện Thanh Sơn và bán cho người dân đúng với giá ghi trong hóa đơn nhà phân phối bán cho trạm chứ không hề thu lãi. Nhưng không hiểu sao giá thuốc luôn cao hơn so với giá của hai cửa hàng dược, dù rằng nhập từ cùng một địa chỉ. Trạm trưởng Nguyễn Thị Vinh - Trạm y tế xã Sai Nga (huyện Cẩm Khê) cũng cho biết: Trên địa bàn xã có 2 quầy thuốc tư nhân tại chợ Sai Nga, họp 3 phiên/tuần, giá thuốc của họ đúng là thấp hơn ở Trạm từ 10-15%.
Mặc dù số lượt người đến khám chữa bệnh tại các trạm y tế khá đông nhưng chỉ là đối với người dân ở các xã vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn còn ở các xã vùng xuôi, gần trung tâm người dân thường “bỏ qua” trạm y tế để đến các phòng khám tư nhân hoặc bệnh viện đa khoa.
Trạm y tế xã Cát Trù (huyện Cẩm Khê) chỉ cách Trung tâm y tế và Bệnh viện đa khoa huyện chưa đầy chục cây số. Trên địa bàn lại có một phòng khám đa khoa tư nhân được đầu tư đầy đủ các trang thiết bị hiện đại như máy siêu âm, điện tim… thu hút khá đông người dân. Do đó, trung bình mỗi tháng, chỉ có từ 10 – 15 lượt người bệnh “ghé thăm” trạm, thường là những trường hợp bị thương tích bất ngờ, người qua đường chẳng may bị tai nạn giao thông phải vào sơ cứu và băng bó vết thương… Thời gian dài trạm chủ yếu làm công tác dự phòng và khám, cấp phát thuốc cho những đối tượng có BHYT.
Trong căn phòng chưa đầy 10m2, ngoài tủ thuốc dành cho đối tượng có BHYT thì tủ thuốc còn lại (đối tượng khám bệnh tự nguyện), chúng tôi thấy lèo tèo mấy loại thuốc nhức đầu, sổ mũi thông thường. Anh Đặng Văn Khê - Trưởng trạm y tế xã Cát Trù bày tỏ: Theo quy định, tủ thuốc luôn phải duy trì từ 60-70% danh mục thuốc thiết yếu. Tuy nhiên, vì người dân không đến khám, chữa bệnh tại trạm nên nhiều tháng liền chúng tôi không nhập thuốc từ Chi nhánh Dược Cẩm Khê; nhập về mà không bán được thì thuốc cũng quá hạn sử dụng, rất lãng phí.
Trao đổi với chị Hà Thị Hanh – Giám đốc Chi nhánh Dược Cẩm Khê về sự không đồng nhất trong giá bán lẻ các loại thuốc, được biết: “Hiện nay Chi nhánh Dược Cẩm Khê có 36 đại lý thuốc trực tiếp và việc cấp thuốc cho các đại lý được Chi nhánh Dược bán ra có hóa đơn đỏ như cấp cho các trạm y tế nhưng chúng tôi cũng không hiểu vì sao các đại lý, quầy thuốc tư nhân vẫn bán với giá rẻ hơn!”
Chị Hanh cũng cho biết thêm: Chính vì sự chênh lệch giá thuốc kết hợp với một vài nguyên nhân khác nên việc bán thuốc ở các trạm y tế trên địa bàn huyện gặp nhiều khó khăn. Không chỉ ở Cát Trù, nhiều xã khác trong huyện Cẩm Khê như Tiên Lương, Yên Dưỡng, Hiền Đa, Văn Khúc thi thoảng mới thấy đến nhập thuốc. Thực trạng đang tồn tại ở các trạm y tế hiện nay đã vô tình “đẩy” người dân ra xa hơn với công tác khám chữa bệnh của trạm. Khi không có bệnh nhân kéo theo mọi hoạt động của trạm y tế bị ảnh hưởng và như vậy việc duy trì chuẩn sẽ rất khó khăn.
Thiết nghĩ, khi đời sống của người dân nhiều nơi còn khó khăn, tình trạng quá tải tại các bệnh viện lớn vẫn đang là một vấn đề bức thiết bởi chi phí để đến khám và điều trị tại đây lại không hề nhỏ, thì việc nâng cao hiệu quả hoạt động cũng như sự tín nhiệm của người dân với các trạm y tế cơ sở là rất cần thiết. Đề án xây dựng các xã đạt tiêu chí quốc gia về y tế giai đoạn 2 (2011 – 2020), trong đó giai đoạn từ nay đến năm 2015 tỉnh sẽ đầu tư 116,9 tỷ đồng, đến năm 2020 nâng lên 238 tỷ đồng để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, mua sắm trang thiết bị, đào tạo nguồn nhân lực. Tỉnh phấn đấu đến năm 2015 tất cả các xã đạt chuẩn 7 tiêu chí, đến năm 2020 sẽ có 100% xã đạt các tiêu chí quốc gia về y tế…Vẫn biết rằng, những khó khăn về cơ sở vật chất, đội ngũ cán bộ và giá thuốc chưa thể giải quyết dứt điểm một sớm một chiều, nhưng hy vọng thời gian tới, với sự quan tâm vào cuộc của các cấp, các ngành, của cả cộng đồng, nhiều trạm y tế sẽ không để “rớt” chuẩn, mà tiếp tục vươn lên trở thành địa chỉ tin cậy của người dân địa phương…